Erkeğe ait kısırlık nedenleri
Erkek faktörüne bağlı kısırlık şikayeti ile başvuran çiftlerin yaklaşık %40-50'sini teşkil etmektedir.Bu nedenle erkeğin de muayene olması gereklidir. Özellikle testislerin normal torbada yerleşimli olup olmadığı, boyutları, inmemiş testis için geçirilmiş cerrahi öykü varlığı, varikosel varlığı, varikosel için cerrahi geçirip geçirmediği, erişkin dönemde kabakulak geçirip geçirmediği, cinsel birleşmenin normal olarak olup olmadığı değerlendirilmelidir.
Erkek üreme sistemi nasıl çalışır? İzlemek için tıklayınız.
Meni, testislerde üretilen spermler, prostat ve bazı salgı bezlerinden salgılanan sıvıların karışması ile oluşur. Sperm üretimi yaklaşık 75 gün süren bir süreç sonucu oluşmaktadır. Bu nedenle erkeğin son 75 gün içersinde kullanmış olduğu ilaçlar, maruz kaldığı toksik maddeler (sigara gibi) sperm kalitesini ve sayısını etkileyebilir. Bu nedenle 2-3 ay aralıklarla 2-3 kez sperm analizi testi yapılması kesin tanı öncesi gereklidir.
| Kısırlık Nedenleri | Oran(%) |
| Hiçbir neden gösterilemez | %48.5 |
| Nedeni belli edilemeyen bozuk sperm | %26.4 |
| Varikosel | %12.3 |
| Enfeksiyon hastalıkları | %6.6 |
| Savunma sistemi bozukluklar | %3.1 |
| Sonradan edinilen bozukluklar | %2.6 |
| Doğuştan (genetik) bozukluklar | %2.1 |
| Cinsel problemler | %1.7 |
Kısırlık nedenlerinin tespiti için testler:
Sperm analizi erkeğe ait kısırlık nedenlerinin belirlenmesinde en önemli testtir. Sperm analizi testi ucuz, kolay ve etkili bir test olduğu için ilk etapta yapılması gereken bir testtir. 3-6 günlük cinsel ilişkisizlik sonrası verilmesi gereklidir. Sperm analizinin yapılacağı laboratuvar tarafından steril bir kap verilir ve mastürbasyon yöntemi ile bu kaba meni verilir. Mastürbasyon sırasında herhangi bir kayganlaştırıcı kullanılmaması gereklidir. Mümkün ise laboratuar içersindeki özel odalarda meni verilmesi sağlanmalıdır. Meni verme işlemi erkeği oldukça stresli bir duruma getirebilmektedir. Bu nedenle meni verme işlemi sırasında sertleşme problemleri gibi problemler normal olarak görülebilmektedir. Bu gibi durumlarda erkeğin eşi yardımcı olabilmekte ya da sertleşme problemi var ise Viagra gibi ilaçlar kullanılabilmektedir. Bazı durumlarda evde de meni verme işlemi yapılabilir. Fakat meni en fazla 1 saat içerisinde uygun sıcaklık aralığında (vücut sıcaklığı) laboratuara getirilmelidir.
Spermin yapısı nasıldır? İzlemek için tıklayınız.
Sperm analizi (değerlendirmesi) nasıl yapılır? İzlemek için tıklayınız.
Normal sperm analizi:
| Meni Hacmi (ml) | 1.5-7 ml |
| Ph Değeri | 7.0-8.0 |
| Sperm Sayısı (Milyon/ml) | Sperm Sayısı (Milyon/ml) >20 Milyon |
| Hareketli Sperm Oranı (%) | >%50 |
| İleri Hareketli Sperm Oranı (%) | >%25 |
| Yuvarlar Hücre Sayısı (Milyon/ml) | ><5 Milyon |
| Lökosit Sayısı (Milyon/ml) | <1 Milyon |
| Şekil (Kruger sınıflamasına göre) | >%14 Normal %4–14 Subfertil <%4 İnfertil |
Tanımlar
| Aspermi | Meninin olmaması |
| Oligospermi | Menide sperm sayının az olması |
| Azospermi | Menide spermin bulunmaması |
| Astenospermi | Hareketli spermlerin az olması |
| Teratospermi | Normal şekilli spermlerin az olması |
| Nekrospermi | Menide canlı sperm olmaması |
| Lökositospermi | Menide akyuvar hücrelerinin bulunması |
| Hematospermi | Menide kan hücrelerinin bulunması |
| Globozospermi | Akrozomu olmayan spermlerin varlığı |
Normal sperm değerlerinin tespit edilmesi genellikle erkek faktörünün olmadığının yeterli bir göstergesidir. Fakat anormal olgularda 2-3 ay aralıklarla 2-3 kez sperm analizi testi yapılması kesin tanı öncesi gereklidir.
Nadir olarak kullanılan testler
Sperm analizi erkek kısırlığını değerlendirmek için genellikle yeterlidir ve başka bir test yapmaya gerek yoktur. Aşağıdaki testler çok nadir olarak yapılır.
Mixed Aglütinasyon Reaksiyon Testi
Antisperm antikorlarının varlığının tespit edildiği bir testi. Rutin klinik uygulamada yeri yoktur.
Hormonal Testler
Azospermili erkeklerde FSH, LH ve testosteron değerleri bakılabilir. Tıkayıcı tipte azospermisi olanlarda FSH normal iken tıkayıcı olmayan azospermide FSH yükselir. FSH değeri düşük ise genellikle beyindeki hipofiz bezindeki problemler akla gelmelidir.
Sperm Fonksiyon Testleri
Rutin klinik uygulamada yeri yoktur.
Testis Biyopsisi
Menide sperm olmaması (Azospermi) olan hastalarda testisten cerrahi uygulama ile biyopsi yapılabilir ve sperm üretiminin hangi aşamada sekteye uğradığı tespit edilebilir. Fakat günümüzde tüp bebek sırasında yapılan biyopsi haricinde biyopsi yapılması kesinlikle önerilmemektedir. Azospermili hastalarda yapılan biyopsi ile çok değerli olan testis dokusu çıkarılmakta ve bu dokuda sperm bulunsa dahi bu aşamada kullanılamamaktadır. Bu nedenle azospermili hastalarda biyopsi yapmak yerine bu hastaların eşlerini tüp bebeğe hazırlamak ve azospermili hastaya sperm elde etme yöntemlerinden birisini uygulamak (TESE, TESA), sperm çıkar ise direk olarak mikroenjeksiyon yapmak en uygunudur. Artan dokular inceleme için patolojiye gönderilebilir. Tekrar etmek gerekir ise tüp bebek haricince testis biyopsisi kesinlikle önerilmez.
Erkekten sperm elde yöntemleri için tıklayınız
Ultrasonografi ile inceleme
Varikosel ya da hidrosel olup olmadığının tespit edilmesi için gerekebilir.
Genetik İnceleme
Azospermi veya sperm sayısının çok düşük olduğu olgularda yapılması gerekir. Erkeğin kromozom analizi ve Y mikrodelesyonunun olup olmadığı belirlenmelidir.
Erkek faktörü-Tedavi
Erkek probleminin derecesine göre tedavi planlanır. Ağır problemlerde mikroenjeksiyon ile tüp bebek yapmak gerekir iken hafif durumlarda öncelikle aşılama tedavisi yapılır. Aşılama tedavisinden başarı elde edilemez ise tüp bebek tedavisine başlanmalıdır.
Önemli uyarı:
Varikoselin cerrahi olarak çıkarılması sadece ağrı varlığında ve estetik olarak görünümü çok bozduğunda yapılmalıdır. Kısırlık nedeni ile varikoselin çıkarılması sperm değerlerinin hafif artırsa da gebelik oranlarını artırmamaktadır. Varikosel varlığında tedavi genellikle aşılama veya tüp bebektir.
Varikosel ile ilgili detaylı bilgi almak için lütfen tıkayınız.